Opis zrealizowanego projektu badawczego:

Przyjrzenie się oraz analiza twórczości artystów działających w przestrzeni publicznej. Przeprowadzenie warsztatów i stworzenie mapy mentalnej przestrzeni Placu Wolności w Poznaniu. Stworzenie przestrzeni oraz wystawa grafik i komunikatów wizualnych uświadamiających widzowi istotę i konieczność utrzymywania oraz tworzenia relacji międzyludzkich. Mapa mentalna (mapa wyobrażeniowa) - zawiera informacje o przestrzennej organizacji zjawisk. Wyobrażenia te spełniają funkcję mapy i stanowią jednocześnie podstawę wielu ludzkich zachowań w przestrzeni. Podejmowane bowiem przez ludzi decyzje przestrzenne wynikają ze znajomości przestrzeni oraz wartości przypisywanych jej elementom.

Opis zrealizowanych prac:

1. Wyjazdy badawcze:
Ostatecznie najważniejszym elementem moich badań okazał się wyjazd badawczy do miasta Kassel (Niemcy) – miasta organizującego od 1955 r. cykliczne (co 5 lat) wydarzenie artystyczne “documenta”. Documenta to przekraczanie granic. Artysta w swojej twórczości zawsze pozostawia coś po sobie, miejsce na interpretację. Jednak mniej lub bardziej zawęża obszar interpretacji po to by mógł być zrozumiany.
Analiza twórczości następujących artystów:
Thomas Hirschhorn wcześniej również zajmował się grafiką, studiował ją, ale nie chciał zostać projektantem – wolał tworzyć sztukę. Do swoich prac wykorzystuje materiały, które ma pod ręką (tanie), tworzy z nich kolaż jednak na dużą skalę.
Barbara Kruger również była grafikiem, projektantem, pracowała nawet w agencjach reklamowych.
Hans Haacke – artysta niemieckiego pochodzenia, który obecnie mieszka i pracuje w Nowym Jorku.
Peter Kogler – obecnie profesor grafiki ASP w Monachium.
Joseph Kosuth – jeden z czołowych amerykańskich artystów zajmującym się sztuką konceptualną.

W trakcie pobytu w Kassel i prowadzeniu badań w documenta archiv uczestniczyłem w wystawie i oprowadzeniu kuratorskim: Guided Tour to the exhibition "artist portraits by Heinz Günter Mebusch" oraz jednym wykładzie documenta 1968 - A hot summer? Lecture by Tim Pickartz z cyklu From the documenta archiv. Odbyłem również rozmowę z Martin Groh z Scientific Research documenta archiv.

Wyjazd badawczy do Bydgoszczy oraz Torunia (Polska). Przyjrzenie się oraz analiza twórczości artystów uczestniczących w poszczególnych wystawach:
„Wielość w Jedność” – Offset, serigrafia, techniki cyfrowe i działania intermedialne w grafice polskiej.
„Kolor w Grafice” – 9. Międzynarodowe Treinnale Grafiki.

2. Przeprowadzenie warsztatów mapy mentalnej oraz analiza wyników.
3. Przygotowanie dzieł, prac graficznych do wystawy.

Przebieg badań:

Documenta jest wystawą sztuki współczesnej, która odbywa się co pięć lat w Kassel (Niemcy). Pierwsza wystawa documenta odbyła się w 1955 roku. Organizatorem oraz kuratorem był Arnold Bode. Wystawa wyróżniała się nową koncepcją przestrzeni wystawienniczej. Documenta to przekraczanie granic. Odstęp pięciu lat wydaje się krótkim okresem, ale zmiany w sztuce są bardzo widoczne. Kuratorzy częściowo kontynuują trendy w sztuce, częściowo wprowadzają nowe, które często poddawane są krytyce.

W styczniu 2018 r. w documenta archiv otworzono reading room. Dzięki temu komfort pracy badaczy znacznie został poprawiony. W trakcie mojego dwutygodniowego pobytu, mogłem ze spokojem przejrzeć większość katalogów dot. documenty. Również czas wolny mogłem spożytkować na zwiedzanie Kassel, muzeów oraz obejrzeniu rzeźb i instalacji, które na stałe zostały w Kassel po poszczególnych edycjach documenty. Na początku przypadek sprawiał, że niektóre instalacje pozostały na stałe w Kassel. Niewątpliwie stanowią dobrą atrakcję turystyczną i podkreślają tożsamość miasta. Później pozostawienie instalacji odbywało się za inicjatywą miasta, które kupowało od artystów dzieła. Decyzje i wybór zapadały na podstawie popularności danej instalacji. Obecnie sama popularność nie wystarcza, każda decyzja o pozostawieniu dzieła jest konsultowała z opinią publiczną oraz są przeprowadzane konsultacje społeczne z ekspertami na specjalnej komisji. Po documenta 14 toczy się szeroka dyskusja wokół pozostawienia kolejnej pracy, obelisku Olu Oguibe “Fremdlinge und Flüchtlinge Monument” z cytatem z Ewangelii Mateusza: „byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie” - czyli pomnika obcych i uchodźców. Obelisk jest bardzo kontrowersyjną pracą w dobie obecnego kryzysu migracyjnego. Zastanawiam się kiedy nastąpi pewien przesyt rzeźb i instalacji pozostawianych na stałe w mieście Kassel. Obecnie toczy się dyskusja, co się stanie gdy w pewnym momencie będzie ich już za dużo?

Poprzez 14 edycji documenty, wyróżniłem kilku artystów, którzy byli najbliżej związani z moim tematem badań. Przede wszystkim przyglądałem się artystom działających w przestrzeni publicznej działających na płaszczyźnie grafiki niż instalacji lub performance. Documenta na początku odbywała się w zamkniętych przestrzeniach, halach wystawowych takich jak Fridericianum (pierwsze muzeum sztuki współczesnej w Europie) czy później documenta hall. Jednak już na początku Arnold Bode wyszedł poza mury galerii wprowadzając nową koncepcję przestrzeni wystawienniczej. Najpierw w otwartej przestrzeni publicznej przedstawiane są rzeźby. Później pojawia się więcej instalacji, sztuki performance, video oraz film.

Podczas pobytu w Kassel najcenniejsze okazują się dla mnie wywiady z artystami niż teksty kuratorskie, chociaż one są również dla mnie istotne. Dzięki nim można uzyskać szybki wgląd na całość projektu lub biografii artysty i jego pracy. W documenta archiv znajduje się również dużo korespondencji, listów między artystami i kuratorami. Niektóre z nich nawet nie zostały nigdy otwarte. Publikacje można znaleźć pod tym adresem https://search.proquest.com/. Duża część zasobów została zdigitalizowana i jest dostępna online https://app.admiralcloud.com/overview.

Kwestionariusz stworzony przez artystę Hansa Haacke podczas documenta 5
Formularz zawierał 10 pytań demograficznych oraz 10 pytań dotyczących problemów społeczno-politycznych. Później od documenta 9 zaczęto oficjalnie zbierać dane demograficzne odwiedzających dla celów statystycznych i raportowych przez prof. Greg Michael Hellstern (Universitat Gh Kassel). W latach 70 był duży ruch artystów, którzy chcieli aby ich sztuka była anonimowa. Nie chcieli aby ich prace były podpisywane, nie chcieli promować indywidualnych artystów. Być może tym zainspirował się Hans Haacke (USA, pochodzenia Niemiec), który również był artystą, dlatego stworzył ten formularz. Jednak kilka miesięcy później wszystkie wypełnione formularze zostały zniszczone. Nie zachowały się żadne wypełnione formularze. Hans Haacke zależało na tym aby dowiedzieć się co odwiedzający (nie artyści) myślą o sztuce i jak ją odbierają. Dane z formularza były analizowane przez komputer przez centrum przetwarzania danych w Kassel. Program został opracowany przez Dr. Leonard P. Levine oraz Roy Duvall Jr. Z Uniwersytetu w Wisconsin w Milwaukee. Materiał został zredagowany przez Hans Haacker i Milwaukee Art. Center. Haacke przedstawił wyniki swoich badań jako niezależne "dzieło sztuki" w ramach dokumentacji (https://www.lagis-hessen.de/en/subjects/drec/current/10/sn/edb/mode/catchwords/lemma/documenta). Haacke już wcześniej przeprowadzał podobne ankiety w USA.

Podsumowanie
Documenta wybiega coraz dalej. Ostatnia edycja częściowo została zorganizowana w Atenach (Grecja). Stale poszerza się obszar wkraczania sztuki w przestrzeń publiczną.

Artysta czy projektant? Na czym polega różnica? Projektant musi być zrozumiany od razu, być bardziej czytelny. Oczywiście inaczej to wygląda gdy np: mamy do czynienia z systemem identyfikacji lotniska.

Artysta "wchodzi i wychodzi", zawsze po sobie coś pozostawia - miejsce na interpretację. Jednak mniej lub bardziej zawęża obszar interpretacji po to by mógł być zrozumiany. Jest mniej lub bardziej dosłowny. Pozostaje kwestia na ile ta granica ma się zacierać. Na ile twórczość artysty powinna wychodzić z jego samego, a na ile powinna bazować na jego obserwacji i doświadczeniu? Czy interpretacja jest jedyną linią obrony, sposobem na stworzenie czegoś "nowego"?

Poniżej wykonana przeze mnie koncepcja grafiki offsetowej do wykonania książki artystycznej pod roboczym tytułem: Notatki z Kassel, która składa się kolażu, nawarstwienia zebranych podczas badań skanów notatek, przeczytanych publikacji.